Viti 2024 shënon një pikë emblematike. Plot dhjetë vjet nga hyrja në fuqi e ligjit nr. 119/2014 “Për të drejtën e informimit”. Me këtë rast, raporti synon të masë sa efektiv ka qenë ky ligj në konkretizimin e koncepteve të reja që solli, pasi një dekadë është kohë e mjaftueshme për të dalluar qartë pikat e forta dhe të dobëta, duke u mbështetur te praktika.
Që prej miratimit të ligjit, Res Publica ka mbajtur një sy vigjilent mbi zbatimin e tij, duke testuar në mënyrë të vazhdueshme transparencën proaktive, publikimin dhe përditësimin e programeve të transparencës, si edhe transparencën reaktive, pra mënyrën se si institucionet iu përgjigjen kërkesave konkrete për informacion.
Për të matur pulsin e administratës publike gjatë këtij viti jubilar, ekipi monitoroi si zakonisht një kampion prej 100 institucionesh dhe depozitoi mbi 200 kërkesa për informacion me tematika që varionin nga mjedisi te prokurimet publike. Krahas kësaj pune në terren, raporti ndjek edhe institucionin kujdestar, Komisionerin për të Drejtën e Informimit dhe Mbrojtjen e të Dhënave Personale, për të kuptuar sa efektivisht ndërhyn ai përballë vonesave apo refuzimeve të pajustifikuara.
Dokumenti nuk kufizohet vetëm në shifra, por ai rikthen në vëmendje rrugëtimin e një ligji të vlerësuar si një nga më progresivët në botë, por që në praktikë has pengesa, si programet e transparencës të papërditësuara, vonesa përtej afateve ligjore, mungesë ose mospërgatitje koordinatorësh dhe, jo rrallë, moszbatim vendimesh të Komisionerit. Për ta bërë panoramën më të prekshme, raporti sjell raste konkrete nga praktika administrative e gjyqësore që ilustrojnë mënyrën si qytetarë, gazetarë e organizata të shoqërisë civile kanë përdorur ligjin për të nxjerrë në dritë dokumente publike.
Kësisoj, Res Publica synon jo vetëm të bëjë bilancin e një dekade, por edhe të ofrojë të dhëna e reflektime që mund të orientojnë përmirësime ligjore, institucionale e kulturore. Raporti është menduar si një mjet i dobishëm për gazetarët që hulumtojnë, për qytetarët që kërkojnë llogari, për juristët që mbrojnë të drejtën e informimit dhe për vendimmarrësit që promovojnë një administratë më transparente e të përgjegjshme.
Ky raport është hartuar nga Qendra Res Publica, me mbështetjen bujare të National Endowment for Democracy (NED), si pjesë e projektit “Promovimi i lirisë së shprehjes dhe të drejtës së informimit në Shqipëri”.
Raportin mund ta lexoni më poshtë.
